OBCE GATUNKI ZWIERZĄT W POLSCE I ICH WPŁYW NA RÓŻNORODNOŚĆ PRZYRODNICZĄ
Człowiek od zarania dziejów zmieniał świat wokół siebie. Tworzył i niszczył, wznosił i burzył. Zmieniał przy tym również środowisko naturalne: regulował koryta rzek, wycinał prastare lasy, osuszał bagna. Więcej naturę niszczył niż chronił. Wraz ze zmieniającym się klimatem, globalizacją oraz ...
Człowiek od zarania dziejów zmieniał świat wokół siebie. Tworzył i niszczył, wznosił i burzył. Zmieniał przy tym również środowisko naturalne: regulował koryta rzek, wycinał prastare lasy, osuszał bagna. Więcej naturę niszczył niż chronił. Wraz ze zmieniającym się klimatem, globalizacją oraz (celowymi jak i przypadkowymi) działaniami człowieka zarówno flora jak i fauna zaczęły zacierać granice swoich terytoriów.
[źródło: Pixabay.com, autor: OpenClipart-Vectors]
Jedne gatunki ginęły bezpowrotnie a ich miejsca zajmowały inne, przystosowując się do nowych warunków środowiskowych.
Szacuje się, że w samej tylko Europie może być nawet 11 000 nowych gatunków roślin i zwierząt, które wcześniej na naszym kontynencie nie występowały. Wiele z nich to gatunki inwazyjne, których występowanie zagraża rodzimym gatunkom i różnorodności przyrodniczej, ponieważ na nowych terenach nie mają one naturalnych wrogów.
Poznajcie bliżej kilka obcych w Polsce gatunków zwierząt:
Biedronka azjatycka [źródło: Pixabay.com, autor: Myriam Zilles]
Biedronka azjatycka – gatunek chrząszcza, pierwotnie występujący na terenie wschodniej Azji. Na początku lat 90. XX wieku została sprowadzona do USA w celu naturalnego zwalczenia mszyc. W bardzo szybkim tempie zaobserwowano rozprzestrzenienie się gatunku zarówno w północnej jak i południowej Ameryce. W Europie dynamiczna ekspansja trwa od 2002 roku. W Polsce biedronka azjatycka po raz pierwszy została stwierdzona w 2006 roku. Co prawda skutecznie ogranicza populacje mszyc, które są jej podstawowym pokarmem, jednakże jest gatunkiem inwazyjnym, zagrażającym rodzinnym gatunkom biedronek. Biedronki azjatyckie są bardzo płodne, szybko zajmują niszę rodzimych gatunków. Żywią się tym samym pokarmem, co lokalne biedronki, są agresywne, a ponadto zjadają jaja i larwy innych mniejszych lub zbliżonych rozmiarami biedronek. W chwilach zagrożenia wydzielają żółtą hemolimfę, która może powodować u ludzi reakcje alergiczne, wysypkę oraz zapalenie dróg oddechowych. Biedronki azjatyckie nie mają naturalnych wrogów. Prognozuje się, że zarówno w Polsce, jak i na innych terenach będą stale zwiększać swoją liczebność, pojawiając się w coraz to nowszych środowiskach, co może skutkować wypieraniem innych krajowych gatunków biedronek. Żyją przeciętnie od 30 do 90 dni, maksymalnie do 3 lat.
Rak pręgowany [źródło: Pixabay.com, autor: Daniela Morescalchi]
Rak pręgowany – gatunek skorupiaka, którego naturalnym obszarem występowania była Ameryka Północna. Powodem introdukcji w Europie była odporność na dżumę raczą (choroba grzybicza), która powodowała masowe śnięcie raków europejskich. Okazał się jednak gatunkiem mało wartościowym gospodarczo (kulinarnie – ma gorszy smak) i ostatecznie również jest nosicielem raczej dżumy. W Polsce pojawił się z końcem XIX wieku w wyniku zarówno działań celowych jak i przypadkowych. Rak pręgowany jest bardzo płodny i szybko rośnie. Bez problemów opanowuje nisze gatunków rodzimych – raka szlachetnego i błotnego – czego skutkiem jest wypieranie tych gatunków z pierwotnych terenów. Stanowi pokarm np. dla suma i okonia. Mimo podejmowanych prób eliminacji raka pręgowanego, właściwie nie ma skutecznego sposobu na pozbycie się tego gatunku z wód europejskich – należy raczej spodziewać się jego dalszej ekspansji. Żyje około 4 lat.
Karp [źródło: Pixabay.com, autor: zoosnow]
Karp – jedzenie tej ryby w Wigilię jest postrzegane przez większość Polaków jako nieodłączna tradycja świąt, jednak mało kto wie jaka jest jego historia. Dawniej karpie występowały tylko w morzu Czarnym, Kaspijskim i Aralskim. Zarówno w Polsce, jak i innych krajach, gatunek ten uznawany jest za jedną z najważniejszych ryb gospodarczych, jednakże w USA oraz Australii uznawany jest za gatunek inwazyjny. Karp jest w Polsce zwierzęciem introdukowanym (jako pierwsza ryba), który został do kraju sprowadzony w XII – XIII wieku. Obecnie jest gatunkiem pospolitym i szeroko rozpowszechniony praktycznie na obszarze całego kraju. Choć występuje w głównie w stawach, jest również obecny w 50 % polskich rzek (główny powód to ucieczki z hodowli oraz celowe zarybienia). W wodach otwartych konkuruje o pokarm z gatunkami odżywiającymi się bentosem. Dodatkowo jako ryba żerująca przy dnie przyczynia się do powstawania zakwitów i glonów w wodzie oraz przyspiesza tempo eutrofizacji naturalnych akwenów, przez co negatywnie wpływa na rodzime gatunki polskich ryb. Co warto jednak dodać, nie stanowi ona dużego zagrożenia, a jej dalsza ekspansja będzie przede wszystkim zależeć od hodowców. Karp jest rybą długowieczną, może żyć nawet 45 lat.
Żółw czerwonolicy [źródło: Pixabay.com, autor: zoosnow]
Żółw czerwonolicy – pierwotne występowanie gatunku obejmowało obie Ameryki. W Polsce najpewniej pojawił się w latach 90. XX wieku na skutek wypuszczenia go do wody przez prywatnych (dodajmy – mało odpowiedzialnych) hodowców. Bardzo szybko zadomowił się w wodach i stał się dużym zagrożeniem dla polskiej flory i fauny, wypierając europejskiego żółwia błotnego. Żółwie czerwonolice są zwierzętami wyjątkowo żarłocznymi, zmieniającymi ekosystem, w którym żyją. Są uznawane za bardzo drapieżny gatunek inwazyjny, dlatego też od 2012 roku przetrzymywanie, hodowla, rozmnażanie a następnie sprzedaż może się odbywać wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia od właściwych organów państwowych. Żółw czerwonolicy jest jednym ze 100 najniebezpieczniejszych gatunków inwazyjnych.
Norka amerykańska [źródło: Pixabay.com, autor: Jan den Ouden]
Norka amerykańska – jest drapieżnym ssakiem, który powszechnie występuje w USA i Kanadzie. Co ważne, nie jest spokrewniona z norką europejską i nie może się z nią krzyżować. Ze względu na swoje gęste futro stała się atrakcyjnym gatunkiem fermowym i z tego powodu w latach 50. XX wieku została sprowadzona do Europy. Obecnie Polska jest (niechlubnie) jednym z liderów produkcji futer z norek amerykańskich. Właściwie od początku powstania pierwszych ferm norek w Polsce obserwowano wyjątkowo szybką ekspansję norki amerykańskiej na terenie kraju. Dodatkowo, w byłym ZSRR w latach 1933 – 1977 wypuszczono na wolność ponad 20 000 osobników. Norka amerykańska jest niezwykle drapieżna, a jej oddziaływanie wyniszcza lokalne populacje ptaków, ssaków i ryb. Zwierzę to doskonale pływa, nurkuje, na lądzie biega szybko, bez trudu wspina się również na drzewa. Od 2001 roku gatunek ten został wpisany na listę zwierząt łownych. Zwierzęta te żyją 4 – 6 lat.
Daniel [źródło: Pixabay.com, autor: GLady]
Daniel – gatunek ssaka, pierwotnie zamieszkujący śródziemnomorskie tereny Europy i Bliski Wschód. Prawdopodobnie gatunek ten został introdukowany do Polski w XVII wieku, choć mogło się to stać już w XIII wieku. Początkowo były sprowadzane do hodowli, jednakże regularnie z nich uciekały, lub były wypuszczane na wolność celowo. Na większą skalę wprowadzenie daniela na polskie tereny odbyło się w II połowie XIX wieku. Obecnie na wolności daniele występują praktycznie na terenie całej Polski. Poza populacją wolno żyjącą, daniele żyją także w hodowlach zamkniętych (hodowla na mięso). Przy umiarkowanej ilości tego gatunku zwierzęta nie wpływają negatywnie na ekosystemy, w których żyją. Jednakże zwiększenie ich liczebności zaburza funkcjonowanie innych zwierząt w ekosystemach leśnych, co skutkuje konkurencją z rodzimymi gatunkami zwierząt – jeleniem szlachetnym, sarną, młodymi żubrami. W sezonie letnim powodują szkody w uprawach oraz lasach. Niejasna sytuacja prawna względem danieli przyczynia się do niekontrolowanego wzrostu liczebności tego gatunku. Warto dodać, że wolno żyjące populacje danieli występują we wszystkich krajach sąsiadujących z Polską, należy się więc spodziewać dalszego rozprzestrzeniania tego gatunku w naszym kraju, a co za tym idzie negatywnego wpływu na populacje jeleniowatych oraz ekosystemy leśne. Daniele żyją ok. 20 -25 lat.
Liczba gatunków inwazyjnych wzrasta, co sprawia, że przed naukowcami stoi nie lada wyzwanie: co zrobić aby chronić rodzime gatunki i zachować bioróżnorodność środowiska? Wszystko wokół się zmienia, więc zmian należy się spodziewać również w królestwie roślin i zwierząt.
[źródło: Pixabay.com, autor: Clker-Free-Vector-Images]
Zapraszamy do korzystania z naszej wyszukiwarki vege-wydarzeń oraz z vege-katalogu, w którym znajdziecie m.in. gospodarstwa agroturystyczne i hotele oferujące wegetariańskie i wegańskie wyżywienie. Zachęcamy też do przysyłania za pośrednictwem specjalnego formularza propozycji nowych obiektów.
Polish
Czech
English
French
German
Italian
Spanish
Ukrainian